การวางผัง คือ การกำหนดตำแหน่งของสิ่งก่อสร้างที่จะสร้าง สิ่งก่อสร้างจะอยู่ ซ้าย ขวา หน้า หลัง ของที่ดินที่เราจะสร้าง ขึ้นอยู่กับความต้องการของผู้ว่าจ้างหรือเจ้าของบ้านหรือเจ้าของอาคาร และความเหมาะสมของสถานที่เป็นสำคัญ ปกติแล้วงานก่อสร้างต้องมีแบบก่อสร้างเพื่อให้ช่างหรือวิศวกรทำงานไปตามแบบ และหลักการก่อสร้าง หน้าที่ของช่างหรือวิศวกรที่ควบคุมงานก่อสร้างจะต้องอ่านแบบให้เข้าใจ หากแบบไม่ชัดเจนหรือขาดสิ่งใดไปก็ต้องรีบสอบถามวิศวกรผู้ออกแบบ เพื่อให้งานก่อสร้างดำเนินอย่างถูกต้อง
การวางผังควรตรวจสอบหมุดหลักเขตที่ดินกับโฉนดที่ดินว่าครบถ้วนตามแบบหรือไม่ ผังก่อสร้าง ตำแหน่ง ทิศทาง แนวฉากเทียบกับแนวที่จะใช้อ้างอิง (จะให้ตั้งฉากกับแนวถนน ซึ่งเป็นแนวที่ดินด้านหน้า หรือตั้งฉากกับแนวที่ดินด้านข้าง) และส่วนที่ยื่นขององค์ประกอบอาคารตามแบบ กับแนวเขตที่ดิน ให้ถูกต้องตามแบบก่อสร้าง
การวางผังสำหรับบ้านหรืออาคารที่พักอาศัย นิยมทำกัน 2 แบบ คือ การวางผังโดยใช้ กฏ 3 : 4 : 5 กับการวางผังโดยใช้กล้องทีโอไลท์
ขั้นตอนการตีผังมีขั้นตอนการทำดังนี้
1 การกำหนดระยะการวางผัง จะต้องดูแบบของฐานรากตัวริมของอาคารและชายคาหรือส่วนที่ยื่นออกจากตัวอาคารว่ามีระยะเท่าใด
2 เมื่อรู้ความกว้างของฐานรากและส่วนที่ยื่นออกนอกตัวอาคารแล้ว ก็ต้องพิจารณาความลึกของฐานรากเพื่อดูว่าต้องเผื่อระยะในการขุดดิน ซึ่งในการขุดดินนั้นเราต้องสังเกตว่าดินมีลักษณะเป็นอย่างไร ดินทราย ดินเหนียว ดินเหนียวแข็ง ดินแข็ง หรือเป็นหิน ดังนั้นเพื่อป้องกันดินพังในการขุดดินต้องมีความลาด (Slope) เข้ามาเกี่ยวข้อง โดยทั่วไปแล้ว ถ้าเป็นดินอ่อนหรือดินเหลวควรให้มีความลาด 45-60 องศา ส่วนดินแข็งควรให้มีความลาด 60-75 องศา และดินลูกรังหรือหินอาจไม่ต้องการความลาด
3 ต้องเผื่อระยะจากริมฐานรากถึงแนวดินขุดเพื่อสำหรับติดตั้งแบบหล่อ และค้ำยันแบบหล่อฐานรากอีกด้านละประมาณ 20-30 เซนติเมตร ขึ้นอยู่กับขนาดฐานราก
4 เมื่อได้ระยะที่จะวางผังแล้ว สร้างแนวอาคารให้สอดคล้องตามแบบก่อสร้าง และพื้นที่โดยการกำหนดด้านเริ่มของผังอาคาร ใช้กล้อง Theodolites หรือ ใช้กฎ 3 : 4 : 5 สร้างมุมฉาก
5 จากนั้นตอกหลักผัง ต้องตอกให้สูงกว่าระดับพื้นดินเดิม ไม่สูงเกินไป ไม่ต่ำเกินไปสามารถทำงานได้สะดวก ต้องคำนึงถึงลักษณะดินว่าเป็นดินชนิดใดเพื่อกำหนดความยาวหลักผัง ซึ่งจะสามารถตอกหลักผังให้แน่นและมั่นคงไม่เกิดการเคลื่อนที่ในภายหลัง
6 เมื่อตอกหลักผังเสร็จแล้ว จะต้องตีผังนอนให้สูงกว่าระดับดินเดิม โดยดูจากแบบก่อสร้างเมื่อรู้ความสูงที่แน่นอนแล้วจึงค่อยตีผังนอน เป็นการเสร็จสิ้นการวางผังดังเห็นได้จากภาพที่ 4.5 แต่ถ้าให้แข็งแรงยิ่งขึ้นควรมีค้ำยันบ้าง
ระดับดินเดิม จะถูกกำหนดได้หลายวิธี อาจปรากฎในแบบก่อสร้างหรือรายการประกอบแบบก็ได้ ดังนี้
6.1 ให้ถือระดับดินที่ถมไว้เป็นระดับดินเดิม
6.2 เจ้าของ สถาปนิก หรือวิศวกร เป็นผู้กำหนดระดับดินเดิมได้
6.3 เปรียบเทียบกับระดับพื้นที่ข้างเคียงหรือถนนบริเวณที่จะก่อสร้างโดยอาจกำหนดให้สูงกว่าระดับที่เปรียบเทียบ 20-30 ซม.
6.4 ให้ใช้ระดับถนนใหญ่เป็นระดับมาตรฐานแล้วให้ระดับดินเดิมต่ำกว่า 10-20 ซม.
บทความโดย : รณวิทย์ หลินมา
